Kiskinwahamākēwin 5-9 (itamahcīhowin, science ēkwa social studies)
Kiskinwahamākēwin 10-12 (itamahcīhowin, science ēkwa social studies)
Pīkiskwēwina: Kēskaw kanawapahta nipiy tanisi isi askiy ē-itāpahta.
Tasīhkātēwin: 60 Cipahikanis
Tawāwin Natawēyihtākwan: Piko Kiskinohamākewin
Wiyasiwātamowin: Māmawi Pīkiskwēwin
Piwisikina Nitaweyihcikewina: Pāsci Kē-stikwāniwawa ēkwa masinahikana.
Itāpatisiwin: Kiskinohamākanak tā-wāpahtamwak tanisi isi askiy itāpahtam nipiy, kīkway mēkwāc tōtatamowin tā -miyonākohtā nipiy ēkwa mīna nāci kātēwin ēkwa itāpowin nipiy ohci.
Kiskinohamākēw Kici: Kīsihtawin ōma kiskinwahamākēwin kici kiskinohamākanak tā-wāpahtahkwaw nipiy miyonākohta ēkwa nācikātēwin tahki misiwē askiy ispayin anima kwētamāwin ohci.Tā-ke-sisikotēyihtahkwaw ohci ōhi itāpowina ēkwa mīna tā-nānihkisiwak tā-itotahkwaw kīkway tā-miyo payiniyik ōma ispayiwin. Ahpo ētikwē ē-apiscisihcik tā-itēyihtamwak (kīkway ōma kiskinohamākan 5 tā-kē-itota tā-miyo payiniyik nipiy ōma askiy?) māka āhkamēyimik ayis kotak kiskinwahamākewin tā-miyo kaskihtāwak pītos tā-isīhcikētwaw.Pāsci ke-stikwāniwawa tā-kā-masinahamin itasināstēk tā-miyo payik masinpayiwin.
Kiskinohtahmāhēkan/Peyakohtāwina:
Āpacihtā posters ēkwa naspisihcikan ka-kwayātan kiskinwahamākēwin 3, kiskinohamākanak tā-nisitawinam misiwe askiy asici mistahi maci minihkwewin nipiy ohci AHPO āpacihtā naspisihcikan askiy ohci wapahtahwewin nipiy ōma ka-nayēhtāwipayin ēkwa mīna kiskinohamākanak tā-nisitawinamwak tahto āya nipiy minihkwewin kanayēhtāwipayik.Capasīs pāsci kē-stikwāniwawa astēwa ( 5 cipahikanis).
a. Kiskinohamākanak tā-kē-kiskihtamwak atiht ōhi tāpiskohc Africa, Asia, India, ēkwa South America.
Asta “Askiy Itāpowin” tahkohc pāsci ke-stikwāniwawa (wapahta capasīs) ēkwa kīhkīhtok tahto ispayiwin. a. Pēyak kiskinohamākan ta-ayamihcikēw nīso ahpo nisto tahtw-āya ēkwa kīhkīhto ācimostakewin asici pēyakwan ōma masinipayiwin (50 cipahikanis).
Kiskinohamākanak ta-kīsīhtāwak ōma kanaweyihtamāsowin: “ Kīkway kiya ka-itōtine ta-mēskwacipayin nipiy ispayiwin ōte osihcikewin askiy?” (5 cipahikanis).
Itisinamiwēk masinahikana ohci kiskinwahamākēwin 8 (kwayask itēyihtākwan ayisiyiniw, links capasīs) ēkwa mīna tahto kiskinohamākan masinahikew pēyak kakwēcihkēmowin ta-kakwēcimet pīhtokākan pīkiskwēw ka-mēkiwak wiyawāw ō-kakwēcihkēmowina kotak kīsikāw, ayis piko tanīsitawēyihtamin kakwēcihkēmowina, pāmwayēs kiskinwahamākewin 8.
Oyakihcikewina: Kiskinohamākanak ta-ke-oyakihcikew ohci kwayask naskomowina ka-wēyōtahkwaw mēkwāc pīkiskwēwina.
Ohtācihowin: Tahto ōhi ohtācihowina ēkwa masinahikana ta-miskamin ōta capasīs:
Nipiy Ispayiwin Naspisihcikan
Nipiy ēkwa Kanācihtwawin mīna Manācihtwawin ōhi Askiy Pīkiskwēwina Kakwēcihkēmowina (pēyakwan capasīsayi ēkwa is pimihk)
Nipiy ēkwa Kanācihtwawin mīna Manācihtwawin ōhi Askiy Pīkiskwēwina Kakwēcihkēmowina
Nipiy tēhci International Agenda (wēyōtan masinahikana I spimihk kici: takonam askiy nipiy ohci ispayiwin misi māmawapiwin ohci ēkwa mīna kihci māmawapiwin).
Websites ta-ke pitos isīhcikēwin kici (ta-ke apatan masinahikan kispin ke-nitawēyihtākwan.
Āniski Isīhcikēwin: Kispin ke-kaskihtan, otina nipīs sākahikanisis ohci ahpo wihpikahikana ēkwa mīna kasketew kaskitēw wāsaskotēnikan (science pāh-piskihc ohci), ta-wapahtaman nipiy mahti ē-wāsaskotēk, kispin tapwe wāsaskotēw ēkosi ē-ayastēwa biological contaminants.
Miyo Minihkwewin Nipiy Foundation ayāwak kotaka kiskinwahamākēwina pimipayihtāwin ka-kiskinwahamākan asici ōma kiskinwahamākēwin.Pahkikawin Nipiy Pimipayihtāwin wā-wapahtamwak maskihkiya contaminants ka-miskikātēk ōma nipiyi; ōma pimipayihtāwin āpatan science kiskinahamātowikamik kici.Pimiciwan Nipiy Pimipayihtāwin kanawapahtam itāpacihtawin nipiy ēkwa taniti pē-ohcipayin; ōma pimipayihtāwin āpatan Social studies ēkwa math collaboration. Ahcahkowin Nipy Pimipayihtāwin itapiwin First Nations kīhkātēyihtākwan ohci nipiy piskihteyihtam, ēkwa mīna ē-ta-patan Nēhiyaw studies ahpo Social studies miyo-nipiy pimipayi kanawapahtam iyinito itamahcihowin piskihteyihtam wasakam nipiy minihkwewin Kānata ēkwa papāmi askiy ēkwa atoskewin itamahcihowin, science ēkwa Social studies collaboration.Ta-pakitinikāsow ayiwāk ācimostakewin ōhi ohci ēkwa mīna kotaka kiskinoahamākēwina isīhcikēwina. Kiyokē ōta Miyo Minihkwewin Nipiy Foundation www.safewater.org
Sources ēkwa Related Link:
Cost-Benefit Analysis: Treat the Illness or Treat the Water – A SDWF masinahikan
Human Rights – A SDWF masinahikan
Nipiy Kanācihtwawin ēkwa mīna Manācihtwawin ōma Askiy
Atiht Statistics ta-ke-kiskēyihtamin:
1.1 billion ayisiyiniwak namōya ayawak miyo minihkwewin nipiy
Nānitaw 2.6 billion ayisiyiniwak namōya ayāwak kwayask kanātāpāwasowin (mīsiwikamik,kāsihkwēwiyākan ēkwa kisīpēkinikēwin pamīskākēwin
Mitātaht askiy aspin, 31% askiy yahkīmowin namōya kwayako ayawak nipiy kwayask kanātāpāwasowin kici.
Pāmwayēs 2005, Itihtākwan 2/3 ohci askiy yahkīmowin ta-ke-kiskēyihtakwan mawaci mistahi nipiy nōhtepayiwin.
Masinpayiwin 1
Kihci Nipiy Ācimostakewin:
1% ohci kahkiyaw nipiy ōta askiy ta-ke apatan minihkwewin nipiy kici.
Tastawic 30-70% ohci oski nipiyatāwēwin osihcikewin askiy (tāpiskohc Kānata ēkwa Kihci-Mōhkomānaskiy) wanihtawak ayis ohcikawiw nipiy itēyihtākan ohci.
Kahkiyaw sīpiya ōta askiy piyisk ta-ispayin kihcikamiy maka ati pāstēwa pāmwayēs ta-takopayik kihcikamiy! Ōma itwewin nipiy sōhkē āpacihta pāmwayēs ta-ke-mīskotipayik.
Masinpayiwin 2
Nipiy Itāpatisiwin:
Ayisiyiniw Kihci-Mōhkomānaskiy āpacihtaw 380 litres nipiy tahto kisikaw.
Ayisiyiniw Kānata āpacihtaw 335 litres nipiy tahto kīsikāw.
Ayisiyiniw kā-wēkit osihcikewin askiy ta-āpacihtaw 20-30 litres nipiy tahto kīsikāw.
Ayisiyiniw ka-wēkit wēpinayi ta-āpacihtaw 5-10 litres nipiy tahto kīsikāw.
Masinipayiwin 3
Kwayask Kanātāpāwasowin:
37% piko ayisiyiniwak ka-wēkitwaw urban ōcēnāsa osihcikewin askiy ayawak kwayask kanātāpāwasowin.
81% ayisiyiniwak ka-wēkitwaw urban ōcēnāsa osihcikewin askiy ayawak kwayask kanātāpāwasowin.
Nānitaw 90% wēpinikan ēkwa 70% atoskewina wēpinikana osihcikewina askiy sekinamwak nipiy ohtācihowina namōya kikway miyo totamowina.
Masinipyiwin 4
Itamahcihowin Piskihteyihtamwana:
Tahto askiy,ayiwak 2.2 māwaci kihci mitātahtomitanaw ayisiyiniwak pōni-pimātisiwak itāspinēwin nipiy ohci ēkwa mīna mayi nipiy ēkwa okitimākisowin kanātāpāwasowin.Mawaci pōni-pimātisiwak osihcikewin askiy ohci ispayin.
Āpihtaw āhkosiwikamikwa ōta askiy āpatan kici ayisiyiniwak ka-āhkositwaw maci nipiy pimātan itāspinēwin ohci.
Masinipayiwin 5
Māmawiwīcihitowin:
Nānatohk ēkwa mīna mamihcimāwin nisitawēyihcikēwina kici nāpēwak ēkwa iskwēwak papāmi nipiy misiwe ōma askiy. Tāpiskōc, iskwēwak iskwēsak wiyawaw itōtamwak āwacikēwin nipiy kici wiyawaw ō-witokēmākana.Ētikwē mīna wāhyaw pimohtēwak ēkwa tahkonamwak kosikwatiwin asiwacikan tahto kīsikāw.
Manācihcikēwin Nipiy Miyo Tōtamowina:
Tahto $1 US ka-pimohtēmakisiw ta-miyo minihkwewin nipiy kici ta-osihtat ēkwa kwayask kanātāpāwasowin, ta-ke-osihtawak $4-$34 US ōcēnāsa.Kici ōma yahkohtēwin ta-ke-wāpacikatew yahki-akihtāsowin ohci osīcikēwina kīsikāw (itohtēwin atoskēwin ahpo kiskinwahamākewikamik)āstamēhk itamahcihowin mēstinikēwin (ohci nipiy pimātan itāspinēwin)ahpo yahki-pimātisiwin.
Kispin nipiy awasimē ta-miyo itōtāmowin ohci sīkopwātinakanewin miyo itōtāmowin ohci ēkwa mīna chlorinating,ta-ke-sōniyāhkewak $5-$140 US ōma ōcēnās.
Kispin $11.3 billion US ke-pimohtēmakisiw tahto askiy isko 2015 ta-miyo manahcihta minihkwewin nipiy ēkwa mīna kwayask kanātāpāwasowin misiwe askiy ka-ke-sōniyāhkewak $84 billion US.
Oki WHO itēyihtamwak kispin kahkiyaw awiyak ōma askiy ke-āyawak miyo minihkwewin nipiy ēkwa mīna kwayask kanātāpāwasowin ta-ke-yahki-payin osihcikewina tāpiskoc $700 kihci mitātahtomitanaw US/askiy!
Masinpayiwin 6
Kanaweyihtamāsowina Kakwēcihkēmowina: Kīkway kiya ka-itōtine ta-maskwacipayik nipiy ōma osihcikewin ōcēnās kici?
Source: http://www.un.org/waterforlifedecade/factsheet.html
Nipiy ēkwa Kanācihtwawin ēkwa mīna manācihtwawin ōta askiy māmiskōtamowina kakwēcihkēmowina:
Tānēhki anima ēko kinwēsk pāmwayēs kahkiyaw askiy nipiy ka- pisiskēyihtahkwaw?
Kīkway anima nipiy nikāneyihtākosiwin?
Kīkway itowahk ohcikawiwina ka-ke-wanihtānaw oski nipiy?
Tānimatahto kiyawaw ke-sīkinēnawaw nipiy minihkwākan ohci? Ta-ke-itēyihtākwan cī wani-ohcikawiwin?
Kispin 2.6 billion ayisiyiniwak nama-ayawak kanātēpāwasowin nīsōhkamākēwin, tānīte ispayiw wepinikewin?
Ta-kaskihtāwak cī atiht Mōniyaw ōcēnāsa ōhi ta-wēpinahkwaw wēpinikēwin kihciwē nipiy ohci?
Ōte osihcikewin ōcēnāsa, iskwēwak piko āwacikēwak nipiy.Ta- kaskihtāwak cī kispin kiskinohamāwawak ōki iskwēwak,askiy minihkwewin nipiy ta-ke-meskwacipayin?
Nipiy ōma ka-āwatāwaw ōte osihcikewin ōcēnās tāpiskōc tapitaw māyātaniyaw ēkwa namōya ta-ke-minihkwetwaw. Maka Kānata, ē-apacihtaya minihkwewin nipiy kici mīsīwikamikana ēkwa mīna iskotew kici ta-astāwek. Kīkway ke-ke-itōtinaw pitos kiyanaw tapwe ta-ayatwaw miyo minihkwewin nipiy?
Masinipayiwin 1: Kīkway awa iskwēw ē-tōta?
Masinipayiwin 2: Ōki iskwēwak nanatamwak nipiy kisīpēkinikewin, minikwewin ēkwa kīsitēpowin kici.Ka-āpacihtān cī kiya ōma nipiy ōhi kici kikway?
Masinipayiwin 3: Awa iskwēsis miyo minihkwew tahto pahkikawin nipiy ohci.Tānispi aspin nipiy ka-minihkweyin?Ke-manācihtān cī?
Masinipayiwin 4: Pitos cī kīkway ke-wapahtine awa iskwēw ohci ēkwa mīna awa iskwēw masinipayiwin 2 ohci?
Masinipayiwin 5: Miyopayin cī ta-kanācihcikē ēkwa ta-piminawasoyin kici wepin nipiy?
Masinipayiwin 6: Kahkiyaw cī awiyak ta-ke-ayātwaw kanācin nipiy? Kīkway ka-itōtine kici ōma ta-kiskēyihtakwa?
Nipiy tēhci International Agenda
Websites tā-kē-itōtamwak pitos:
African Ministers’ Council on Water: http://www.amcow-online.org/index.php?lang=en
African Water Facility: https://www.africanwaterfacility.org/
End Water Poverty: http://www.endwaterpoverty.org/
World Health Organization. Water Sanitation and Health.
https://www.who.int/teams/environment-climate-change-and-health/water-sanitation-and-health
World Water Council http://www.worldwatercouncil.org/index.php?id=1&L=0%2Ffi